این ژاپنی‌های لعنتی

چی شد که به نایلون گفتند نایلون

نایلون اولین الیاف مصنوعی ساخت بشر است. پلیمری است که در سال ۱۹۳۵ توسط والاس کاروترز متخصص شیمی آلی کمپانی دوپونت (که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های مواد شیمیایی در جهان است) ساخته شد. کاروترز ۷ سال بر روی این پروژه کار کرد تا در نهایت موفق شد در سال ۱۹۳۸ اولین محصول نایلونی را که مسواکی با الیاف نایلون بود تولید کند. برای تبلیغ نایلون آن را به استحکام فولاد و به خوبی و لطافت تار عنکبوت تعبیر کردند. این اختراع برای کاروترز شهرتی فوق‌العاده آورد و نخستین شیمیدانی شد که جایزه بسیار معتبر آکادمی ملی علوم آمریکا را در سال ۱۹۳۶ دریافت کرد.

Wallace Carothers 1896 - 1937

هر چند همهٔ این شهرت و افتخار نتوانست به او کمک کند تا بر بیماری افسردگی شدیدش غلبه کند و تنها یک سال بعد کاروترز تسلیم این دیو مهیب شد و با خوردن سیانور خودکشی کرد.

در ۵ می ۱۹۴۰ مشهورترین محصول نایلونی که همان جوراب نایلون زنانه است به بازار عرضه شد. استقبال از جوراب نایلون چنان سرسام آور بود که برای کمپانی ثروتمند دوپونت (که محصول معروف دیگرش پلی‌استر است) اعتبار و ثروت عظیم‌تری به همراه آورد و دوپونت تا توانست روی جوراب نایلون تبلیغ کرد. این تصویری است از ورود ماکت جوراب نایلون به لس‌آنجلس در ۱۹۵۰

  

ساق پای مربوطه از روی پای هنرپیشهٔ معروف آن دوران سرکار خانم ماری ویلسون درست شده و آن خانمی که آن بالا نشسته خود علیا مخدره است تا ملت مقایسه کنند که با جوراب نایلون، اصل و فرع یکی می‌شود.

امروزه نایلون در شمار عظیمی از محصولات همچون چترنجات، لاستیک ماشین، چادر، طناب، لوازم منزل و بسیـاری ابزار نظامی استفاده می‌شود. با وجود این ما تا می‌شنویم نایلون اولین چیزی که به یادش می‌افتیم جوراب نایلون است. انصافا اگر خانم‌ها مصرف‌کنندگان جوراب نایلون نبودند، این محصول لقب جادویی می‌گرفت؟

نام نایلون

یک محصولی تولید شده بود و می‌بایست اسمی می‌داشت. با مراجعه به تاریخچهٔ تولید نایلون، این تصور برایمان پیش می‌آید که انگار پیدا کردن نامی برای نایلون به‌‌ همان اندازه مشکل بوده که ساخت آن!

N Y L O N

توضیحات مختلف دوپونت

اول بار در سال ۱۹۴۰ ژان اکلبری از دوپونت توضیح داد که کلمه نایلون از دو بخش "نایل" و "ون" تشکیل شده. نایل یک کلمهء دل‌بخواهی است و ون از صدای الیاف کتان یا ریون الهام گرفته شده. یعنی ایشان می‌فرمایند که خواستیم یک چیزی بگوییم گفتیم نایلون. به عبارتی، اسم نایلون همین جوری هپلی‌هپو درست شده. عجب توضیحی مزخرفی!

توضیح عجیب دیگری می‌گوید که این نام با ادغام کلمات دو شهر نیویورک و لندن به‌وجود آمده دو شهری که الیاف در آن معرفی شد.

NEW YORK + LONDON = NYLON

این کلمه‌سازی زورکی شاید با علم لغت‌شناسی یا صرف‌ونحو هم‌خوانی داشته باشد اما با حقیقت ارتباطی ندارد. جوراب نایلون در نمایشگاه جهانی نیویورک معرفی شد. لندن اصلاً نقشی در تاریخ نایلون ایفا نکرده است.

در سال ۱۹۷۸ دوپونت توضیح داد که اولش اسم محصول به انگلیسی "نو – ران" بوده است یعنی درنمی‌رود (نخ‌کش نمی‌شود) و سپس با تغییراتی نایلون خوانده شد تا خوش آهنگ‌تر باشد. بنابراین این طور می‌فهمیم که اول اسم این محصول شد «نو ران» بعد یکی از محققین شوخ دوپونت، چانه‌اش را شل فرمود، زبانش را هم چسباند به سقف دهانش و با تاسی از نوهٔ دو ساله‌اش «نو ران» را نایلون ادا کرد. سپس خیلی با این کارش حال کرد و تازه بقیه همکاران هم کلی از این ملاحت خوششان آمد؛ و این جور شد که اسم نایلون شد نایلون. شاید به نظر نمایندهٔ کمپانی، این توضیح خوبی باشد تنها اشکال این است که این الیاف نخ‌کش می‌شود، بدجور هم می‌شود! 

فکر می‌کنم دارندگان جوراب نایلون‌های بالا با شنیدن توضیح دوپونت، بدجور جد و آباء گوینده را مورد نوازش قرار داده‌اند.

معمای این نام

این پرت و پلاها، منطقی‌ترین توضیحات دوپونت بوده‌اند. تقریباً ۴۰۰ توضیح برای نام نایلون ارائه شده هر کدام بدتر از دیگری. چرا دوپونت سعی دارد با سیاه کردن اوراق متعدد و با چنین توضیحاتی خوانندگان را در مورد نام نایلون دست به سر کند؟ نکته مشکوک این است که به جز اولین توضیح، تمام توضیحات بیش از ۳۰ سال پس از ورود نایلون به بازار داده شده‌اند.

اما توضیح دیگری برای این نام‌گذاری وجود داد که علیرغم تکذیب دوپونت، خیلی‌ها آن را می‌پذیرند و به نظر من هم بسیار منطقی است.

قیمت ابریشم عامل محرک

برای اغلب ما ابریشم الیافی است لوکس که برای تولید پوشاک گران‌بها مصرف می‌شود. در حالی که ابریشم به خاطر خواص ویژه‌ای که دارد در صنایع دیگری هم کاربرد فراوانی دارد. قیمت بالای ابریشم آسیایی عاملی اساسی برای دوپونت بود که سعی کند برای نخستین بار لیفی تولید کند و آن را جایگزین ابریشمی کند که عمدتاً از ژاپن وارد می‌شد. در دهه ۱۹۳۰ ارتباط بین آمریکا و ژاپن آمیزه‌ای از عشق و نفرت بود. ابتدا ژاپنی‌ها توسط ساکنین آمریکا به عنوان مردمانی مؤدب و درستکار پذیرفته شدند اما به تدریج ساکنین نسبت به این مردمان سخت‌کوش، موفق و همیشه ساکت احساس نفرت کردند.

دهه سی، دوران رکود اقتصادی بزرگ تاریخ بود. وقتی کار و پول نداشته باشید، بیش از همیشه دنبال مقصر می‌گردید و طبعاً غریبه‌هایی که هم کار داشتند و هم موفق بودند، بیش‌تر در معرض خشم و حسادت آمریکائی‌ها قرار ‌گرفتند. در همان اوان ژاپنی‌ها قیمت ابریشم‌شان را به شدت بالا بردند. تولیدکنندهٔ اصلی خودشان بودند و مشتریان هم چاره‌ای نداشتند جز تمکین کردن. یکی از بزرگ‌ترین آن‌ها ارتش آمریکا بود. بنابراین ساخت نایلون دستاورد بزرگی برای آمریکائی‌ها محسوب می‌شد به طوری که برخی آن را یک جنگ شیمیایی نامیدند.

توضیح تکذیب شده

با نگاهی به حال و هوای تاریخی دوران ساخت نایلون، می‌رسیم به آن توضیح دیگر. نایلون از حروف اول این کلمات تشکیل شده است:

Now You`ve Lost, Old Nippon

که ترجمهٔ آن می‌شود: «دیگه باختی ژاپن پیر»؛ و یا

Now You Lousy, Old Nippon

«حالا بگیر ژاپنِ پوسیدهٔ پیر» 

با این توضیح که کلمه نیپون نام دیگری برای ژاپن است. به نظر من با بررسی تاریخچهٔ نایلون همین توضیح درست است.

در طول جنگ جهانی دوم نایلون جایگزین ابریشم آسیایی شد و این ضربه‌ای به ژاپن بود که بازار ابریشم خود را از دست داد. اما ۳۰ سال بعد از جنگ جهانی دوپونت حرفش را عوض کرد. چرا که فکر کردند این داستان اثر نامطلوبی بر روابط ژاپن و آمریکا خواهد داشت و این اصلا به صرفه نبود. اسم نایلون را که دیگر نمی‌توانستند عوض کنند بنابراین شروع کردند به ماست‌مالی کردن ریشهٔ این نام. 

ما هم بچه‌های خوبی هستیم و اصلاً این شایعات را نشنیده می‌گیریم.

ضمنا دوستانی که علاقمند به تمرین و یادگیری زبان انگلیسی هستند می‌توانند به نشانی زیر بروند:

cyberend.com

سابقهٔ نوشته شدن مطالب بالا

من در سال ۱۳۸۳ این مطالب را به فارسی و انگلیسی برای سایت وزین سایبراند نوشتم. سایتی است متعلق به دوست نازنینم دکتر پژمان حبیبی که به منظور آموزش زبان انگلیسی طراحی شده. چون سایت سایبراند در حال طراحی جدید است، برخی از مطالب آرشیوی آن فعلاً در دسترس نیست. برای همین با کمک دکتر حبیبی که متن اولیه را برایم فرستاد و همراه با تغییراتی این متن را مجدداً در وبلاگ خودم نوشتم.

اما موضوع جالبی پیش آمد و آن‌هم این بود که در جستجوی مطلبم در اینترنت، دیدم که چندین نفر آن را به نام خود نوشته‌اند. به خودی خود با این کار مشکلی ندارم. خود من هم به هر حال برای نوشته ای از مطالب دیگران استفاده می‌کنم (گیرم که هیچ جمله‌ای نیست که خودم آن را ننوشته باشم). اما دو مورد شرایط خاصی داشت.

در اولی یک نفر کلی به سر خوانندگان منت گذاشته بود که بعله بنده کلی تحقیق کردم و برای ارتقا و اعتلای سواد جوانان این مرز و بوم مجاهدت‌ها کردم و نتیجهٔ این تحقیقات این چنین است. بعد مطلب من را عیناً و بدون تغییر یک واو گذاشته بود. برادر من تقلب می‌کنی، بکن. دیگر منت برای چی می‌گذاری؟

نفر دوم از این هم جالب‌تر بود. او هم یک نقطه را جابجا نکرده، مطلب را به نام خودش گذاشته بود. اما بالای نوشته تذکر داده بود که اگر می‌خواهید از این مطالب استفاده کنید حتما باید ذکر کنید که از وبسایت فلان، این مطلب گرفته شده؛ و گوشزد کرده بود که عدم ذکر منبع کاری است زشت، خلاف اخلاق و نوعی دزدی!

بعله. چه عرض کنم؟