آیا موسیقی صحنه‌ی مشهوری که جری لوئیس بازی کرد، دزدیست؟
کمدین بزرگ جری لوئیس به تازگی درگذشت. مطمئنا علاقمندانش صحنه‌های مختلفی از فیلم‌های او را به خاطر می‌آورند و شک ندارم که در این خاطرات نقش دوبلور کم‌نظیرش حمید قنبری اهمیت زیادی دارد. اما در این نوشته موضوع مورد نظر من به کلی چیز دیگریست.
- موسیقی صحنهء "ماشین تحریر" از کجا آمده؟
- آیا این موسیقی واقعا توسط "له‌روی اندرسن" نوشته شده؟
- آیا در چنین سطوحی می‌شود دزدی هنری کرد؟
در ایران فیلمی با عنوان "دیوانه‌ای در فروشگاه"
به نمایش در آمد که در صحنه‌ی مشهوری از آن، جری لوئیس بازی درخشانی دارد. این همان
صحنه معروف "ماشین تحریر" است:
Who's
Minding the Store? 1963
www.youtube.com/watch?v=EcDQr75Glx
آهنگساز این فیلم له‌روی اندرسن است. جان ویلیامز او را یکی
از برجسته‌ترین آهنگسازان موسیقی لایت برشمرده که افتخارات بسیاری نیز کسب کرده. از
نشان‌های افتخار فراوان از دانشگاه‌های معتبر، تا ثبت اثر دست و پایش در پیاده‌روی
مشاهیر در هالیوود .
 |
| Leroy Anderson 1908–1975 |
اندرسن یکی از پرکارترین تنظیم‌کنندگان موسیقی برای ارکسترهای مهم
زمان خودش بود. همکاری طولانی مدتش با ارکستر پاپ بوستون به رهبری آرتور فیدلر بخش
بسیار مهمی از کارنامه‌ی هنری اوست. اما اندرسن در عین حال آهنگساز قهاری هم بود. او
در سال 1950 قطعه‌ای برای ارکستر بزرگ و تکنوازی یک ماشین تحریر نوشت که توسط همین
ارکستر بوستون اجرا شد.
این اجرایی از آن قطعه بر روی صحنه است که اغلب به شکل شوخی
یا مضحکه به نمایش در می‌آید:
Leroy Anderson 1908–1975
The Typewriter (Concerto for orchestra and solo typewriter)
Soloist:
Alfredo Anaya
Nacional de Música de Madrid
Conductor: Miguel Roa
https://www.youtube.com/watch?v=jinGW7ZDGPM
از این قطعه به عنوان یکی از هوشمندانه‌ترین آثار برای ارکستر
نام برده می‌شود. اثری که بسیار محبوب و مشهور شد و سال‌ها به عنوان تیتراژ برنامه‌های
مختلف رادیویی، و هم‌چنین در فیلم‌های سینمایی از آن استفاده شده است. که
یکی از آن‌ها همین فیلم جری لوئیس بود که موجب آغاز فتنه شد. چه فتنه‌ای؟
داستان وقتی شروع شد که اول بار سوئیت "کوه پادشاه"
اثر "هوگو آلف‌ون" آهنگساز سوئدی را شنیدم.
بلافاصله حس کردم که این قطعه با تاثیر از قطعه‌ی دیگری نوشته شده. بعد به یاد "ماشین تحریر" افتادم. ایراد اول این بود که آلف‌ون آن را در 1923 نوشته بود. یعنی 27 سال قبل‌تر. بنابراین قطعه اولیه "کوه پادشاه" است و نه برعکس. اما ایراد دوم موضوع "مقدار این تاثیر" بود. حقیقتش آنقدر زیاد است که دیگر اسمش تاثیر نیست. رونویسی با تنظیمی جدید است. خودتان بشنوید و قضاوت کنید:
 |
| Hugo Alfvén 1872-1960 |
بلافاصله حس کردم که این قطعه با تاثیر از قطعه‌ی دیگری نوشته شده. بعد به یاد "ماشین تحریر" افتادم. ایراد اول این بود که آلف‌ون آن را در 1923 نوشته بود. یعنی 27 سال قبل‌تر. بنابراین قطعه اولیه "کوه پادشاه" است و نه برعکس. اما ایراد دوم موضوع "مقدار این تاثیر" بود. حقیقتش آنقدر زیاد است که دیگر اسمش تاثیر نیست. رونویسی با تنظیمی جدید است. خودتان بشنوید و قضاوت کنید:
Hugo Alfvén (1872-1960)
The Mountain King Suite, Op. 37
IV. Herdmaiden's Dance
National Symphony Orchestra of
Ireland
اما بزرگ‌ترین مشکل برای من این بود که در هیچ جایی ندیدم اشاره‌ای
به اثر آلف‌ون مادرمرده بشود. انگار نه انگار که آهنگساز اولیه او بوده. اینجا بود که
به من این حس دست داد که با یک سرقت هنری روبرو هستم.
چطور ممکن است کسی متوجه این مطلب نشده باشد؟ و چرا چنین سکوتی؟
من جوابی برای این سوال ندارم. تنها تصورم این است که هوگو آلف‌ون هنرمند مشهوری نبود و آثارش بندرت در خارج از کشورش اجرا می‌شده. اما امروزه به یمن رسانه‌های فراگیر، همه به همه چیز دسترسی دارند و اینطوری می‌شود که شد!
تا بدست آوردن اطلاعات جدید، بر این باور می‌مانم.
نمونه‌های جدید
اشاره کردم که جان ویلیامز آهنگساز بسیار مشهور و پای ثابت جایزه اسکار برای موسیقی فیلم و برنده‌ی ده‌ها جایزهء معتبر و مهم، کلی از له‌روی اندرسن تجلیل کرده.
اتفاقا باید یادآور بشوم که ایشان و له‌روی اندرسن شباهت‌های
ملیحی به همدیگر دارند. بخش بزرگی از آثار بسیار بسیار مشهور جان ویلیامز با نگاه
(مفصل، صمیمانه، خودمانی و خلاصه پسرخاله‌گی) به آثار سایر آهنگسازان نوشته شده.
مثال خیلی زیاد است اما ارجاع‌تان می‌دهم به
یکی از مشهورترین‌های آن.
بخشی از تم اصلی در موسیقی "جنگ ستارگان"، شباهت عجیبی
به موسیقی گوستاو هولست آهنگساز و معلم بزرگ موسیقی در انگلستان دارد. هولست آهنگساز
خیلی مطرحی نیست اما یک سوئیت در هفت قسمت دارد به نام "سوئیت سیارات". نوشتن
همین سوئیت موجب شد که نام هولست به عنوان موسیقی‌دانی برجسته مطرح شود و این اثر اشتهاری
جهانی دارد .
 |
| Gustav Holst 1874–1934 |
این سوئیت با سیارهء مریخ، خدای جنگ‌آور شروع می‌شود. من بخشی از این قطعه را جدا کردم و آن را در کنار بخشی از تم اصلی جنگ ستارگان قرار دادم. گوش کنید
همان‌طور که مشخص است ویلیامز ملودی را گرفته و ریتم آن را از
پنج ضربی به چهار تغییر داده و با کمی تغییرات دیگر، قطعهء خودش را نوشته اما ملودی
مال هولست است.
البته این کار جان ویلیامز جزو مواردی نیست که از فرط شباهت
توی ذوق بزند اما این مثال را آوردم چون ملودی خیلی مشهوری دارد. موارد متعددی در آثار
ویلیامز هست که شباهتش در حد کپی کامل می‌شود. مثلا موسیقی آرواره‌ها.
 |
|
John Towner Williams
|
الان یک عده اصلا کار و زندگی‌شان را ول کرده‌اند و منتظرند ایشان کار جدیدی(؟) بیرون بدهد و آن‌ها کشف کنند که این کار از روی دست چه کسی نوشته شده. یوتیوب پر است از این مثال‌ها.
موضوع این ناخنک‌زدن‌های ویلیامز آنقدر شور شد که به ناچار خودش هم مجبور شد توضیح بدهد که: بالاخره همه از شنیده‌های‌شان الهام می‌گیرند و تحت تاثیر هستند و من هم مانند اغلب همکارانم (از قرون پیش تا کنون) از بخشی از کارهای دیگران وام گرفته‌ام و شخصیت موسیقی خودم را به آن بخشیدم...
جان ویلیامز ناچار بود که چنین توضیحی بدهد. سوئیت سیارات اثر گوستاو هولست از کفر ابلیس هم مشهورتر بود ما هم این توضیح را قبول می‌کنیم. اما هنوز برای من آن سوال اولیه باقی مانده. اگر له‌روی اندرسن امروز می‌خواست موسیقی ماشین تحریر را بنویسد، باز هم در خصوص هوگو آلف‌ون سکوت می‌کرد؟
